Een veilige en open dialoog voeren in het team is belangrijk. Op die manier creëer je een werkomgeving waarin gezamenlijk aandacht is voor thema’s en vraagstukken die spelen bij teamleden. Maar hoe zorg je voor een open en veilige werkomgeving? Het creëren van psychologische veiligheid ligt hiervoor aan de basis.Daarom organiseerde SOM voor mbo-scholen op woensdag 16 februari de inspiratiesessie ‘Zo bouw je een open en veilige leer- en werkomgeving’. Joriene Beks gaf de inspiratiesessie en is bedrijfsdeskundige en expert in het creëren van psychologische veiligheid. Tijdens deze interactieve sessie werd het begrip psychologische veiligheid uitgelegd en kregen de deelnemers tips hoe ze de dialoog hierover kunnen versterken.
Ben je weleens een meeting uitgelopen en dat je dacht ‘Ik had dit anders willen doen of zeggen’. En dat je dat vervolgens voor jezelf goed praat? Je bent niet de enige. Iedereen heeft weleens een soortgelijke situatie meegemaakt. Deze situatie is een voorbeeld van psychologische onveiligheid, legt Beks uit.
Waarom is psychologische veiligheid juist nu belangrijk?
Door technologische en maatschappelijke ontwikkelingen is onze omgeving continu in beweging. Dat is volgens Beks de reden waarom psychologische veiligheid juist nu belangrijk is. Volgens Beks kun je de ontwikkelingen onderscheiden op drie niveaus: omgevingsniveau, organisatieniveau en op individueel niveau. Veranderingen in je omgeving, denk aan nieuwe (technologische) innovaties, maar ook aan de komst van de pandemie, zorgen voor spanningen en onzekerheid bij organisaties en individuen. Maar ook op organisatieniveau gebeurt veel. We werken in verschillende teams en de prestatiedruk is hoog. Er is weinig tijd voor teambuilding en ontspanning. Daarnaast is de mens als individu veranderd. We willen meer autonoom zijn door meer zelfregie. De ontwikkelingen op verschillende niveaus hebben invloed op psychologische veiligheid.
Wat is psychologische veiligheid?
Psychologische veiligheid geeft medewerkers het gevoel dat ze erbij horen, moedigt ze aan om hun mening te uiten, gemaakte fouten te bespreken en nieuwe ideeën aan te dragen. De focus ligt op samenspel, binnen en tussen teams. Thema’s als verbinden, leren, innoveren en presteren staan centraal. Beks presenteerde de Big Five van psychologische veiligheid: inclusie, delen, leveren, uitdagen en positiviteit (zie afbeelding 1.). Hoe scoort jouw team op deze kenmerken?
Afbeelding 1. Vijf kenmerken van psychologische veiligheid
Gebruik praatkaarten om meer psychologische veiligheid te creëren in het team
Hoe creëer je meer psychologische veiligheid binnen je team? Om die beweging te creëren is het belangrijk dat je de dialoog met elkaar aangaat. Volgens Beks zijn praatkaarten een handig middel om het gesprek op gang te brengen. Op deze manier kom je er op een laagdrempelige manier achter wat goed gaat binnen het team en op welke punten het beter kan. In de praatkaarten worden de vijf kenmerken van psychologische veiligheid als uitgangspunt genomen om het gesprek met elkaar aan te gaan. Over welke praatkaart ga jij tijdens het volgende overleg met je team in dialoog?
Afbeelding 2. Praatplaten
Tip om direct te gaan doen: In- en uitchecken
Om psychologische veiligheid te creëren in het team heb je tijd en aandacht voor elkaar nodig. Beks geeft als tip mee om klein te beginnen. ‘Begin bijvoorbeeld tijdens een vergadering niet meteen met de inhoud, maar vraag eens hoe het met iedereen gaat. Stel een check-in of check-out in. Bijvoorbeeld: heb je alles gezegd wat je wilde zeggen? Of heb je na deze meeting meer of minder energie gekregen? Beks geeft nog een ander voorbeeld: ‘Laat teamleden door middel van de kleuren rood, groen of oranje, aangeven hoe ze zich voelen. Het werkt goed om ze verschillende opties te geven.’
Tip om direct te gaan doen: In gesprek met 1-2-4-all
Hoe zorg je ervoor dat niet altijd dezelfde mensen aan het woord komen? Een team bestaat uit verschillende persoonlijkheden. De een houdt zich wat meer op de achtergrond en de ander heeft het hart op de tong. Om iedereen een stem te geven en om meer psychologische veiligheid te creëren in een dialoog, kan de 1-2-4-all oefening helpen, legt Beks uit. Dit werkt als volgt: laat iedereen eerst voor zichzelf de stelling of vraag beantwoorden. Daarna bespreek je dit kort in duo’s. Vervolgens deel je dit in viertallen en ten slotte kom je plenair terug en vertegenwoordigt één persoon de groep en deelt wat er is besproken. ‘Zo creëer je meer veiligheid en ruimte om te zeggen wat je wilt en wordt iedereen gehoord.’
Verder lezen
- Download de presentatie van Joriene Beks.
- Lees meer over andere SOM- activiteiten en het versterken de teamdialoog op mbo-scholen.
- Informatie over het voorkomen van psychosociale arbeidsbelasting vanuit de Nederlandse Arbeidsinspectie (SZW).
- Speciaal voor het mbo heeft SOM een RI&E ontwikkeld. Een RI&E kan helpen bij het creëren van een veilige werkomgeving.